Noktüri
Noktüri nedir?
Nokturi gece idrar yapma ihtiyacı ile bir veya daha fazla uyanmayı ifade eder.
Gece; susuzluk, yüksek ses, endişe ve ağrı nedeniyle uyandığınızda tuvalete gidiyorsanız bu noktüri olarak adlandırılmaz. Sabah kalktığınızda ilk iş olarak tuvalete gidiyorsanız bu da noktüri değildir.
Gece bir kez idrar hissi ile uyanmak sık görülür ve genellikle rahatsız edici değildir. Fakat düzenli olarak gecede iki veya daha fazla uyanıyorsanız bu sizin yaşam kalitenizi ve genel sağlığınızı etkiler. Gece ne kadar çok kalkarsanız o oranda etkilenirsiniz.
Nokturi uykunuzu böler ve gün içinde daha yorgun olmanıza sebep olabilir. Bu da işe konsantre olmanızı ve günlük aktivitelerinizi zorlaştırır. Düşük enerji seviyeniz sosyal yaşantınızı etkileyecektirece işemesi olarak bilinse de gece vardiyasında çalışan ve gündüz uyuyan kişilerde gün içerisinde meydana gelebilir.
Noktüri sıklığı nasıldır?
Nokturi, hem kadın hem de erkekleri etkiler ve yaş arttıkça görülme sıklığı artar. 30 yaş altı yetişkinlerde kadınlar daha çok nokturiden muzdaripken 50 yaş üzerinde daha sıklıkla erkekleri etkiler. 60 yaş üstünde hem kadın hem de erkeklerde noktüriden etkilenme hızla artar ve benzerdir.
Nokturi nedenleri nelerdir?
Bazı insanlarda böbrekler daha fazla idrar üretir. Eğer böbrekler sadece gece daha fazla idrar üretimi yapıyorsa bu noktürnal poliüri olarak adlandırılır.
Ağız kuruluğu hissine sebep olup çok su içmenize neden olan Tip 1,2 Diabet (Şeker hastalığı) veya primer polidipsi gibi fazla idrar üretimine sebep olan bazı durumlar vardır.
Bazı insanların kapasitesi az ve çok hızlı dolan mesaneleri vardır ve idrarı tüm gece depolayamazlar.
Eğer mesane ya da prostat ile ilgili, iyi huylu prostat büyümesi gibi sorunlar varsa yatağa gitmeden önce mesanenizi tam boşaltamayabilirsiniz ve sonuçta gece mesaneniz daha çabuk dolar ve tüm gece boyunca depolayamayabilirsiniz.
Noktürinin diğer olası sebepleri:
Aşırı Aktif Mesane
Vazopresin hormonunun üretiminin azalması.
Tıkayıcı uyku apnesi ya da horlama.
Ayak bileği ve bacaklarda şişlik; bu durum periferal ödem olarak bilinir.
Alt üriner sistem semptomları (AÜSS).
Konjestif kalp yetmezliği
Noktürinin nedeninin anlaşılması, bireysel durumunuza uygun en iyi tedavi seçeneğini önermesi için doktorunuza yardımcı olacaktır.
Noktüri tanısı
Şikayetlerinizin nedenini anlamak için doktorunuz birtakım testler isteyebilir. Noktürinin altında yatan nedenlerin anlaşılması oldukça karmaşıktır ve diğer tıbbi durumların belirtisi olabilir.
İlk olarak doktor veya hemşire tıbbi geçmişinizi öğrenecek ve fizik muayenenizi yapacaktır. Eğer ihtiyaç duyulursa aşağıda yer alan durumlara bağlı olarak testler yapılabilir:
Yaşınız
Semptomların günlük hayatınız üzerindeki etkisi
Şikayetçi olduğunuz diğer tıbbi durumlar ( özellikle kalp, böbrek, nörolojik ya da psikiyatrik durumlar)
Kullanmakta olduğunuz tedaviler
Yapılan tetkik ve muayene sonuçlarınıza göre doktorunuz noktüri nedenini tanımlayarak size doğru tedaviyi önerecektir.
Mesane günlüğü
Doktorunuz mesane günlüğü tutmanızı isteyebilir. Bu günlüğü kullanarak, ne kadar sıvı aldığınız, hangi sıklıkla tuvalete gittiğinizi ve ne kadar idrar çıkardığınız kayıt edilir. Evinizde ölçüm kabı yardımı ile kolaylıkla yapabilirsiniz. Ayrıca ani idrar hissi ve idrar kaçırmanızdan da bahsedebilirsiniz. Mesane günlüğü önemlidir çünkü doktorunuzun semptomları daha iyi anlamasına yardımcı olur.
Sorgulama formu
Doktorunuz, semptomlarınızı daha iyi anlamak ve hayat kaliteniz üzerindeki etkisini anlamak için sorgulama formu doldurmanızı isteyebilir. En sık kullanılan sorgulama formu ‘’Nocturia-Quality of Life’’dır (N-QoL).
Noktüri tedavisi
Doktorunuz noktürinizi iyileştirmek için tedavi önerebilir. Bu bölüm farklı tedavileri tanımlamaktadır. Doktorunuzla birlikte en iyi yaklaşımın ne olacağına karar verebilirsiniz.
Kararı etkileyen faktörler ise şöyle sıralanır:
Tıbbi hikayeniz
Kullandığınız diğer tedaviler
Ülkenizde bulunan ilaçlar
Kişisel tercih ve değerleriniz
Muskarinik reseptor antagonistleri
Muskarinik reseptör antagonistleri (MRAs) anormal mesane kasılmalarını azaltan ilaçlardır. Ertelenemez ani idrar yapma ihtiyacını giderirler.
Çeşitli tiplerde muskarinik antagonistler aşağıda listelenmiştir:
Darifenasin
Fesoterodin
Oksibutinin
Propiverin
Solifenadin
Tolterodin
Trospium kloride
Yan etkiler genellikle orta derecededir. Ağız ve gözlerde kuruluk, asit reflüsü ve konstipasyon sık görülen yan etkilerdir. Nadiren bazı vakalarda bulanık görme, mide bulantısı ve zor işeme görülebilir.
İleri yaşta uzun dönem antimuskarinik kullanım yan etkileri daha kötüdür. Her zaman doktorunuzun tedavi esnasındaki tavsiyelerine uymalısınız.
Loop diuretikleri
Bazı hastalarda noktürinin nedeni artmış kan dolaşımı olabilir. Yatar pozisyonda böbreklere, tüm vücuda kalbin kan pompalaması kolaylaşır. Böylece vücut daha çok idrar üretir, çünkü böbrekler daha fazla sıvı filtre eder ve bu da noktüriye yol açar. Bunu tedavi etmek için orta etkili loop diuretik almalısınız. Diüretikler öğleden sonra alınırsa vücudunuzdaki artan sıvı hacmi atılımı geceye kıyasla gündüz daha fazla gerçekleşir.
Loop diüretikler arasında yer alanlar:
Furosemide
Bumetanide
Torsemide
Yan etkiler, dehidratasyon, gut, serumda düşük Na yada K seviyeleri, düşük kan basıncı ve baş dönmesidir.
Desmopressin
Eğer noktüri sebebiniz azalmış vazopresin üretimi ise ilaç olarak yerine konulabilir. Eğer noktürnal poliüriniz varsa bu ilaç idrarı konsantre etmek ve idrar üretimini azaltmak için önerilir.
Desmopressin tuvalet ihtiyacı ile uyanma sayınızı azaltabilir ve daha uzun saatler kesintisiz uyumanızı sağlar. Tablet nazal sprey veya ağızda eriyen tablet şeklinde uyumadan önce alınır. 8 – 12 saat etkindir. İlaç farklı dozlarda bulunabilir ve kadınlar erkeklerden daha düşük doza ihtiyaç duyarlar.
Desmopressin kandaki sodyum seviyesinde düşüşe neden olabilir. Bu nedenden dolayı tedavi esnasında ve öncesinde kan testleri yapılmalıdır.
Az görülen yan etkileri baş ağrısı, diyare, bulantı, karın ağrısı, baş dönmesi, yüz kızarıklığı yada ağız kuruluğudur. Nadir durumlarda desmopressin kan basıncı yüksekliğine yol açar ve ayak ve ayak bileklerinde şişlik görülür (periferal ödem).
Prostat tedavisi ve cerrahisi
Prostat ve mesane ilişkisinden dolayı bazı erkeklere prostat bezi içindeki kasları gevşetmek ya da hacmini küçültmek amacıyla bir takım ilaçlar reçete edilir. Nokturiyi iyileştirmekte daha az etkilidir.
Mesane fonksiyonları etkilendiğinde iyi huylu prostat büyümesinin semptomlarını gidermek için transüretral prostat rezeksiyonu (TUR-P) önerilir.
Üriner semptomları gün içinde iyi olan hastalarda sadece noktüriyi düzeltmek amacıyla TUR-P operasyonu önerilmemektedir. TUR-P operasyonu esnasında mesane çıkış yolu prostat dokusu alınarak açılır.
Noktüri için hayat tarzı önerileri
Genel hayat tarzı değişiklikleri semptomlarınızı düzeltmenize yardımcı olur ve hayat kalitenizi yükseltir:
İyi uyku alışkanlığınızı koruyun: Haftanın yedi günü aynı saatlerde uyuyun ve aynı saatlerde uyanın, bir sonraki günde aktif ve uyanık olacak kadar uyuyun. Eğer daha uzun veya daha az yatakta kalırsanız uyku kaliteniz bozulur, gün içinde uyuklamaktan kaçının, uygun ısıya sahip, gürültü ve rahatsız edici ışığın olmadığı bir ortamda uyuyun.
Gece idrar hissi ile uyanmamak için akşam üzeri ve akşam saatlerinde daha az sıvı tüketin.
Günde en az 1-1.5 litre su tüketin ve daha fazla su içmeniz için doktorunuza danışın.
Alkol ve kafein tüketimini azaltın çünkü bunlar idrar miktarınızı arttırır ve mesanenizi uyarabilir. Dekafeinize oldukları belirtilmelerine rağmen çay ve kahve gibi bazı içecekler de az miktarda olsa bile kafein içerebilirler.
Yatmadan önce ağır yemeklerden kaçının. Belli gıdalar nokturinizi daha kötüleştirebilir. Öncelikle akşam baharatların ve çikolatanın azaltılması, yardımcı olabilir.
Sigara içmekten kaçının çünkü nikotin uyarıcıdır ve uykunuzu etkileyebilir.
Ani idrar hissi duyduğunuzda doktorunuzun önerisi ile daha uzun süre idrarınızı tutabilmek için kendinizi cesaretlendirin. Bu daha çok idrar tutabilmek için mesanenizi eğitecek ve dolayısı ile daha az sıklıkta idrar yapmanıza yol açacaktır.
Bacak ve bileklerinizdeki şişlikleri azaltınız. Gün içinde vücudunuzdaki sıvı bacaklardan aşağı doğru şişliğe neden olur. Bu durum periferal ödem olarak adlandırılır. Yatar pozisyonda ya da bir kaç saat ayaklarınızın yukarı kaldırılması ile sıvı böbreklere döner. Bu sıvı idrar ile vücuttan atılır. Eğer bu olay gece gerçekleşirse nokturi ortaya çıkar. Öğleden sora uzanmanız ya da ayaklarınızı yukarı doğru kaldırmanız gece daha uzun saatler kesintisiz uyumanıza imkan verir.
Noktüri ile yaşamak
Noktüri birçok yetişkin için büyük bir problemdir. Uzun sure devam edebilir ve basit bir tedavisi yoktur. Farklı insanlar bu semptomlar ve tedavinin olası yan etkileri ile farklı şekilde başa çıkar. Nokturinin hayatınızdaki etkisi küçümsenmemelidir.
Yaşam kalitesi fiziksel ve psikolojik sağlığı içerir. Noktüri ile yaşamak sadece sağlıklı hissetmek değil aynı zamanda psikolojik baskılardan bağımsız hissetmektir.
Semptomlar sizin toplumdaki ekonomik, kültürel ve sosyal paylaşımlarınızı ve ilişkilerinizdeki mutluluğunuzu engellememelidir.
Noktüri kişisel ilişkilerinizde olumsuz etkiye sebep olabilir. Vücudunuzu devamlı kontrol edemediğinizi hissettiğinizde kendinizi çekici ve özgüvenli hissetmeniz zor olabilir. Eğer semptomlarınız size rahatsız ediyorsa yardım istemekten çekinmeyin: aile doktorunuza veya bir üroloğa danışın.